Prixner (Priekssner) Johann Gottfried (zm. 1819), rytownik. Ur. jakoby w Polsce ok. 1746 r., posługiwał się językiem niemieckim. Zapewne identyczny z J. G. Priekssnerem, notowanym w Petersburgu od r. 1773 jako modelator w wosku. W r. 1778 opuścił to miasto wraz z czeladnikiem M. Dultzem. Do Warszawy zjechał najpóźniej w r. 1780; na pięknie sztychowanej miedziorytowej ulotce reklamowej zapewniał o swej wszechstronności: podawał, że umie rytować na miedzi i stali, ale także grawerować w złocie i srebrze. Zamieszkał w dworze Morantiego przy ul. Wareckiej. Zajmował się przede wszystkim ilustratorstwem, wykonując na miedzi wszystko, czego odeń oczekiwano – figury alegoryczne, portrety, pejzaż, tablice techniczne, kaligrafię, grafikę użytkową – wg cudzych podkładów lub z własnej inwencji. Jeszcze w r. 1782 mieszkał w Warszawie, ale już wówczas pracował także dla wydawcy lwowskiego. We Lwowie przebywał w każdym razie w l. 1784–91, sztychując portrety, ilustracje, widoki, a także wielką mapę («atlas») Galicji i Lodomerii J. Liesganika (wyd. Wiedeń 1790). W r. 1795 pracował w Wiedniu, wykonując m. in. w skomplikowanej technice (akwaforta, miedzioryt rylcem i punktowany) piękne frontispisy do angielskiego wydania „Podróży sentymentalnej przez Francję i Włochy” L. Sterne’a. Od r. 1796 pracował w Bratysławie (podpisywał się tu także jako Hungarus Posoniensis), od r. 1801 w Peszcie; już w r. 1790 przewinął się przez Pecz. Na Węgrzech rozwinął ożywioną działalność graficzną; na miedziorytowej ulotce reklamowej podawał, że sztychuje «mapy, napisy, figury, portrety, pejzaże» itd.
P. bezbłędnie opanował techniki graficzne, zręcznie rysował i komponował. Jego ilustracje są czasem pełne wdzięku, widoki miast pokazują zrozumienie dla malowniczości i efektów świetlnych (przy precyzyjnej wierności), portrety celnie charakteryzują model. Potrafił ożywić suche z natury rysunki techniczne, a jego sztychowane ramki do sylwetek doskonale utrzymują swój stylowy charakter. W ogóle P. był, wśród niezbyt licznych grafików czynnych w Polsce stanisławowskiej, jednym z najbardziej wszechstronnych i najlepszych fachowców. Wykonał m. in. ilustracje książek: „Apteczka końska” (tłumaczona przez A. Pietraszkiewicza, W. 1780; ta sama rycina odbita też w: P. J. Buchoz, „Apteczka końska”, W. 1785), E. Bézout „Nauka matematyki”, W. 1781 (m. in. portret Stanisława Augusta, rycina alegoryczna z herbem Rzeczypospolitej, podobno także używana jako exlibris króla, oraz alegoria matematyki), J. Jakubowskiego „Nauka artylerii”, W. 1781–3 (winiety alegoryczne i rodzajowe, portret króla i 67 tablic), I.J.D. Martinowicza „Dissertatio de Iride et Halone”, Lw. 1781, D. G. Szybińskiego „Sztuka pisania”, W. 1781, J. N. A. Hermanna „Dissertatio de speculo caustico”, Lw. 1784, J. D. Martinowicza „Dissertatio de micrometro”, Lw. 1784, „Acta Universitatis Leopolitanae A. 1784 inaugurata” Lw. 1786, Leopoldsky’ego „Anleitung zur Industrie”, Lw. 1791 (Postument chwały ces. Józefa II), J. Guadányi’ego „Históriája”, Bratysława 1797 (5 rycin) oraz „Die Stadt Pesth und ihre Gegend”, Pest 1803 (9 miedziorytów). Znamy nadto jego ryciny: Matki Boskiej Bolesnej z kościoła w Młodzawach (Lw. 1785), Widok Lwowa 1786, oraz portrety Antoniego Wacława Betańskiego (1785), Ferdynanda Onufrego Kickiego (1784), Katarzyny Kossakowskiej (1785), Feliksa Antoniego Łosia i Jakuba Waleriana Tumanowicza. P. zmarł w Peszcie 19 X 1819.
Rastawiecki, Słown. rytowników; Thieme – Becker, Lexikon d. Künstler, (K. Lyka); Hutten-Czapski E., Spis rycin… w zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kr. 1901; Żebrawski T., Spis cząstkowy rycin polskich, „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 25: 1858 s. 406, 441; – Beiträgen zu den europäischen Bezügen der Kunst in Russland, Giessen 1979 s. 159; Grabowski A., Początki ikonografii naszej, W. 1857 s. 44; Jaworska J., Sylwetki portretowe z wieku Oświecenia w zbiorach nieborowskich, „Roczn. Muz. Narod.” T. 16: 1972 s. 223–4; Lwów dawny i dzisiejszy w grafice i fotografice, Lw. 1934; Pataky D., A magyar rézmetszés története, Budapest 1951 s. 204–7 (wykaz prac wykonanych na Węgrzech, bibliogr.); Pawlikowski G., Wiadomość o rytownikach Polakach, „Czasopism Nauk. Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich” (Lw.) 1830 z. 1; Ryszkiewicz A., L’exlibris polonais au siêcle des Lumières, „Cahiers de Varsovie” R. 9: 1982 s. 56 ryc. 14; Schoen A., Prixner és a «Mondolat», „A. Mubarat” T. 1: 1921 s. 248–52; Zo starších výtvarných dejín Slovenska, Bratislava 1965 s. 318–19; – „Gaz. Warsz.” 1790 supl. do nr 104; – B. Czart.: rkp. 782 k. 531; – Informacje R. Motyl i H. Widackiej.
Andrzej Ryszkiewicz